Wejście w życie w dniu 11 września 2015 roku ustawy z dnia 24 kwietnia 2015 roku „o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu” wprowadziło szereg zmian i regulacji zmierzających do uporządkowania przestrzeni publicznych i ochrony krajobrazu. Na podstawie ww. ustawy, miasto Kraków niezwłocznie podjęło działania zmierzające do opracowania „Zasad i warunków sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń”, dostrzegając w zmienionych zapisach prawa potencjał dla realnych i pozytywnych zmian w systemie kształtowania przestrzeni publicznych Krakowa. Nowe możliwości kształtowania przepisów prawa stały się również pretekstem do podjęcia debaty publicznej z mieszkańcami Krakowa, wymiany myśli i oczekiwań co do estetyki i dostępności przestrzeni publicznych, stanowiących wspólne dobro wszystkich jej użytkowników oraz sposobu jej zagospodarowania.
Projekt tzw. „uchwały krajobrazowej” jest sporządzany dla całego obszaru Gminy dzieląc go na strefy, w których ze względu na specyfikę zagospodarowania przestrzeni Miasta, zaproponowano odmienne zakazy, nakazy i dopuszczenia. Regulacje projektu tzw. „uchwały krajobrazowej” stanowiąc w przyszłości akt prawa miejscowego, będą miały realny wpływ na kształtowanie się przestrzeni publicznych Krakowa, w tym obszarów krakowskich osiedli. Zasady i warunki sytuowania reklam w sposób wymierny będą wpływały na poprawę estetyki elewacji budynków, a dopuszczone formy reklam wolnostojących, które będą mogły zostać sytuowane w oparciu o określoną w treści uchwały systematykę i powtarzalność modułów oraz z zachowaniem zasad chroniących wartościowe elementy krajobrazu. Miasto dodatkowo uporządkuje osiedlowe przestrzenie publiczne. Ponadto, tzw. „uchwała krajobrazowa” określi zasady i warunki kształtowania małej architektury, co wpłynie na sposób kształtowania i ład przestrzenny elementów wyposażenia osiedli mieszkaniowych.
Za główny cel przy stanowieniu regulacji w zakresie sytuowania ogrodzeń przyjęto poprawę dostępności przestrzeni publicznych oraz ochronę krajobrazu Miasta. Wprowadzenie nowych przepisów prawa lokalnego dla sytuowania ogrodzeń pozwoli na kreowanie otwartych przestrzeni publicznych, dostępnych dla wszystkich i służących ogółowi w postaci bogatej struktury ulic, placów, parków, wnętrz osiedlowych etc. – tworzących ciągi aktywności publicznej, podnosząc atrakcyjność miasta dla społeczności lokalnych. Poprawa dostępności lokalnych przestrzeni na rzecz łączenia sąsiadujących, użytkowanych publicznie wnętrz krajobrazowych, zwiększy atrakcyjność funkcjonalną osiedli i w konsekwencji pozytywnie wpłynie na jakość życia mieszkańców.
Autorzy projektu, dostrzegając rosnący problem związany z powstawaniem zamkniętych osiedli, zaproponowali zakaz grodzenia osiedli zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej. Zakaz ten ma na celu podniesienie jakości przestrzeni miasta, poprzez kształtowanie przestrzeni publicznych sprzyjających kontaktom międzyludzkim bez ograniczeń charakterystycznych dla zamkniętych osiedli mieszkaniowych.
Równocześnie należy podkreślić, że w treści projektu uchwały określone zostały gabaryty, standardy jakościowe oraz materiały z jakich ogrodzenia powinny być wykonane.
Zespół projektowy Biura Planowania Przestrzennego Urzędu Miasta Krakowa, pracujący nad projektem tzw. „uchwały krajobrazowej”, finalizuje obecnie prace nad sporządzaniem dokumentu. Po uzyskaniu stosownych uzgodnień i opinii projekt tzw. „uchwały krajobrazowej” będzie wyłożony do publicznego wglądu i tym samym zostanie poddany ocenie mieszkańców Krakowa. Dopiero po uchwaleniu przez Radę Miasta Krakowa projektu uchwały ustalającej „Zasady i warunki sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń” stanie się ona obowiązującym aktem prawa miejscowego, a efekt zmian będzie można dostrzec na terenie Miasta Krakowa po jakimś czasie.
Należy jednak podkreślić, że w zakresie istniejących ogrodzeń ustawa nie daje samorządom możliwości ustanowienia kar za niedostosowanie tych ogrodzeń, które już odgradzają osiedla, niemniej jednak, określone w uchwale w formie zakazów, nakazów i dopuszczeń warunki sytuowania ogrodzeń określają docelowe zagospodarowanie dla nowych inwestycji, które będą musiały zostać wykonane zgodnie z obowiązującym aktem prawa miejscowego. Jeżeli ogrodzenie nie będzie spełniać zapisów uchwały krajobrazowej lub powstanie w miejscu, w którym uchwała nie dopuszcza stosowania ogrodzeń, wówczas uznane będzie to za samowolę budowlaną i działać będą przepisy egzekucyjne prawa budowlanego.
Elżbieta Koterba
Zastępca Prezydenta ds. Rozwoju
Miasta Krakowa
Z przyczyn głównie kadrowych w Biurze Planowania Urzędu Miasta i związanych z protestami dotyczącymi uchwały krajobrazowej, te sprawy formalnie utknęły w miejscu. Przez kilka miesięcy niewiele się zmieniło w procesie wdrażania nowego prawa. Dopiero niedawno pojawiły się nowe materiały, które dopiero będą przedstawiane.
Wciąż priorytetowe pozostają jednak trzy osie uchwały krajobrazowej: ilość i wielkość reklam w całym mieście, kwestia grodzeń i ogólna estetyka miasta.
Jeśli chodzi o reklamy, wielkość szyldów na sklepach i witrynach budynków handlowych, można relatywnie łatwo uregulować administracyjnie. Rada Miasta uchwali stawkę, którą ewentualnie będzie można zmienić. Na początku urząd skłaniał się do drastycznego cięcia ilości reklam, ale gdy przyjrzeliśmy się sprawie bliżej, okazuje się jednak, że nie jest to takie proste. Reklama poza tym, że bywa wielka, jest nośnikiem informacji handlowej, a także miejskiej. Z reklam dowiadujemy się o promocjach, otwarciach nowych sklepów, wydarzeniach, o tym co większość mieszkańców interesuje. Musimy wprowadzić zmiany w reklamach rozsądnie, by utrzymać funkcję informacji publicznej.
Jeśli chodzi o identyfikację wizualną miasta, jest opracowany cały katalog, określający m.in. wygląd i kolorystykę tabliczek, numerów na domach czy znaków kierujących do najważniejszych obiektów miasta. Uregulowany ma być też wygląd słupów reklamowych. To bardzo szeroki temat i znów trudny, ze względu na duży opór branży reklamowej, która sporo na tym straci.
Największym problemem są jednak płoty na osiedlach. Wspólnoty utrzymują, że grodzenia są potrzebne ze względów bezpieczeństwa. Jeśli będą protestować, być może wspólnie z deweloperami, nie wprowadzimy nowych przepisów prawa na siłę. W takiej sytuacji będziemy starali się stworzyć otwarte i ogólnodostępne rowerowo-piesze ciągi komunikacyjne. Chodzi o to, by – na przykład na Ruczaju – nie trzeba było obchodzić całego kwartału, by pójść na kawę do sąsiada, którego okno mamy w zasięgu wzroku.
Realny termin, by zmiany związane z uchwałą krajobrazową w Krakowie zaczęły być widoczne to 2018 rok.
Grzegorz Stawowy
Przewodniczacy Komisji Planowania Przestrzennego i Ochrony Środowiska Rady Miasta Krakowa