Zacznijmy nasze rozważania od zdefiniowania czym jest „smart city” – czy jest to nasza przyszłość czy może już rzeczywistość? Jednak w pierwszej kolejności spróbujmy uzmysłowić sobie, czym jest miasto. Może być rozumiane jako system socjo-technologiczny, czy przestrzeń międzyludzkich interakcji, procesów gospodarczych i kulturotwórczych. Miasto może być również definiowane w ujęciu socjologicznym, jako dynamiczny system społeczny lub system polityczny z różnymi podmiotami interakcji. Koncentracja ludzi w mieście skorelowana jest z koncentracją wiedzy i innowacyjności, co z kolei sprzyja rozwijaniu się różnorodnych specjalizacji. Możemy również postrzegać miasto w jego wymiarze technologicznym, tworzonym przez elementy fizyczne, takie jak np. infrastruktura, jak i wiedzę i kompetencje mieszkańców – np. ośrodki naukowe, programy badawcze. Wszystkie wymienione wyżej sfery oddziałują na siebie, tworząc dynamiczną przestrzeń współczesnego miasta, w której pojawia się miejsce na wykorzystanie nowoczesnych, „inteligentnych” technologii. Podejście „smart”, dzięki odpowiedniemu, umiejętnemu zarządzaniu może sprawnie integrować kluczowe systemy i sprawić, że miasto stanie się dobrym miejscem do życia.
Kraków stoi przed wieloma cywilizacyjnymi wyzwaniami, dysponując równocześnie dużym potencjałem rozwojowym – jesteśmy wiodącym ośrodkiem gospodarczym, czego potwierdzenie odzwierciedla publikowany Raport Tholons, według którego Kraków po raz trzeci z rzędu otrzymał tytuł najlepszej destynacji dla sektora nowoczesnych usług biznesowych w Europie. Miasto zostało również wyróżnione w zestawieniu European Cities & Regions of the Future 2016/2017, przygotowywanym przez Financial Times, obok Hamburga i Oslo, jako duże europejskie miasto przyjazne dla biznesu. Te wyróżnienia mobilizują nas do nieustannego rozwoju, poszukiwania nowatorskich rozwiązań, wreszcie tworzenia takiego miasta, które pomoże spełnić marzenia i potrzeby obecnych i przyszłych mieszkańców. Narzędzia „smart”, związane z najnowszymi zdobyczami technologicznymi muszą sprostać potrzebom szybkiego i sprawnego przepływu informacji, by z kolei te mogły posłużyć inteligentnemu powiązaniu ze sobą wszystkich sfer zarządzania miejskim organizmem. Zawsze głównym celem inteligentnego zarządzania miastem pozostanie dla nas podnoszenie jakości życia jego mieszkańców. To oczekiwania i potrzeby krakowian są najważniejszym źródłem inspiracji przy wyborze i realizacji miejskich projektów.
Wdrażanie idei „smart city” to proces ciągły, w którym miasto musi odpowiadać na nowe wyzwania. Wypada tutaj wspomnieć, że podejście „smart” to nie tylko nowe technologie i korzystanie z zaawansowanych technicznie produktów. „Smart” to przede wszystkim umiejętne wykorzystywanie posiadanych zasobów tak, aby znajdować optymalne rozwiązania dla pojawiających się problemów.
W Krakowie projektowanych jest wiele innowacyjnych rozwiązań, wiele już wprowadziliśmy. Przykładami mogą być działania na rzecz zarządzania ruchem i transportem publicznym czy też instalacja inteligentnego oświetlenia ulic.
Jednym z kluczowych wyzwań decydujących o jakości życia w mieście jest organizacja ruchu i sprawny transport publiczny, dlatego też, aby sprostać tym wymaganiom, Kraków z powodzeniem wdrożył i wykorzystuje Inteligentne Systemy Transportowe (ITS). Pierwszy, to System Nadzoru Ruchu Tramwajowego (TTSS – Tram Traffic Control System), służący monitorowaniu działania transportu publicznego, prowadzeniu objazdów w przypadku utrudnień i awarii, bieżącemu informowaniu pasażerów przy wykorzystaniu elektronicznych tablic informacji pasażerskiej. Takie tablice pojawiły się także w miejscach o dużym natężeniu ruchu pieszych, na węzłach komunikacyjnych – po to, aby zbiorczo informować o funkcjonowaniu komunikacji w najbliższym rejonie. System TTSS wspomaga ponadto motorniczych w realizowaniu rozkładu, umożliwia prowadzenie nadzoru i analizę danych historycznych oraz rozpoznanie miejsc wymagających usprawnień w rozkładach, zmiany organizacji ruchu czy działania sygnalizacji świetlnej.
Drugi, to Obszarowy System Sterowania Ruchem (UTCS – Urban Traffic Control System), służący głównie regulowaniu ruchu samochodowego i pieszego. Mierzona i analizowana jest liczba pojazdów i ich prędkość. W zależności od sytuacji, system przydziela zielone światło, wykrywa pieszych i rowerzystów oraz tramwaje, którym trzeba zapewnić priorytet. UTCS, działający na głównych arteriach miasta, pozwolił od momentu wprowadzenia dynamicznej sygnalizacji zwiększyć przepustowość o 25 procent.
Jednym z istotnych założeń „inteligentnego miasta” jest optymalizacja zużycia energii, a krakowskim przykładem takich działań jest modernizacja miejskiego oświetlenia. W 2016 r. zakończono projekt obejmujący wymianę oświetlenia ulicznego na nowe, energooszczędne oświetlenie LED-owe (ponad 7000 sztuk opraw) wraz z rozbudową warstwy telemetrycznej. Wcześniejsze uliczne oświetlenie w Krakowie generowało wysokie koszty środowiskowe i utrzymaniowe, a dzięki modernizacji udało się zmniejszyć zużycie energii na oświetlenie uliczne o 63,13%, co odpowiada ograniczeniu emisji CO2 o 1809,97 mg/rocznie. Korzyści finansowe, to przede wszystkim oszczędności wynikające z konserwacji (ok. 70 000 zł rocznie), a przede wszystkim oszczędności w zużyciu energii (ok. 1 300 000 zł rocznie). Modernizacja umożliwiła też wykorzystanie i rozwijanie Inteligentnego Systemu Sterowania Oświetleniem. Dzięki współpracy z Akademią Górniczo-Hutniczą projekt uzupełniono m.in. o rozbudowę warstwy telemetrycznej i stworzenie innowacyjnego oprogramowania w dziedzinie sterowania. Dodatkowym efektem projektu jest nawiązanie współpracy ze stroną akademicką w dziedzinie inteligentnych rozwiązań. Zarówno dla strony samorządowej, jak i dla uczelni jest to cenne doświadczenie. Dzięki przedstawionym powyżej przykładom inteligentnych rozwiązań zyskuje środowisko naturalne, oszczędza miejski budżet, a przede wszystkim korzystają mieszkańcy.
Mamy też plany dotyczące dalszego rozwoju nowych technologii, ułatwiających komunikację z mieszkańcami. Dobrym przykładem może tu być Miejski System Informacji przestrzennej – Obserwatorium, który jest interaktywnym narzędziem internetowym, przeznaczonym dla mieszkańców, dzięki któremu można znaleźć podstawowe informacje związane z miejską przestrzenią. Obecnie portal mapowy składa się z 9 map/aplikacji, wśród których są m.in. informacje środowiskowe, struktura własności i zabudowa, gospodarka zielenią. Jedną z funkcji Obserwatorium jest możliwość zgłaszania przez mieszkańców uwag dotyczących nasadzeń zieleni w mieście. Takie interaktywne ankiety mogą być wykorzystywane w konsultacjach, dotyczących praktycznie każdego tematu. Niedawno w Miejskim Centrum Dialogu prowadzone były szkolenia z cyklu „Obserwatorium bez tajemnic”, gdzie mieszkańcom przybliżone zostały funkcjonalności tego portalu.
Kraków aspiruje, by stać się nowoczesną metropolią, oferującą wysoką jakość życia, przyjazne warunki dla innowacyjnej gospodarki, bycie miastem nowocześnie zarządzanym, uwzględniając przy tym głos krakowian. Takie „inteligentne miasto” z pewnością jest miejscem, w którym chce się żyć.
Elżbieta Koterba
Zastępca Prezydenta ds. Rozwoju
Miasta Krakowa
Smart City to jeden z priorytetów na przyszłość. Ma nie tylko ułatwić zarządzaniem miastem, ale uprzyjemnić mieszkańcom życie w Krakowie. W naszym mieście rozwiązań inteligentnego miasta jest jednak relatywnie niedużo.
Czas to zmienić
W Krakowie obecnie działa m.in. system sterowanie ruchem, dający priorytet przejazdu komunikacji zbiorowej na skrzyżowaniach. Inny przykład to elementy informacji dotyczących smogu. Pojawiają się coraz to nowsze aplikacje z powiadomieniami o jakości powietrza w poszczególnych dzielnicach miasta. Są wreszcie nowe pomysły, by dzięki rozwiązaniom technologicznym szybko zgłaszać awarie i usterki, które mieszkańcy widzą na terenie Krakowa, jak np. dziury czy awarie wodociągu. Powstają więc coraz obszerniejsze „chmury” z coraz większą ilością danych.
Brak spójnego planu
Wszystkie te rozwiązania są jednak szczątkowe. W Krakowie nie mamy kompleksowego podejścia do idei Smart City. Dziś tylko od czasu do czasu jakaś jednostka lub jeden z urzędników wykonuje coś w tej materii dla prezydenta Krakowa. Być może Jacek Majchrowski powinien powołać jednego ze swoich pełnomocników, by specjalizował się w Smart City. Taka osoba (lub grupa osób) mogłaby koordynować wszystkie działania w Krakowie. Powinna też poszukać sprawdzonych już inteligentnych rozwiązań w innych dużych miastach i przeszczepić je do nas.
Liderem Smart City jest absolutnie Warszawa. Ale wiemy też na przykład, że we wrocławskich wodociągach dzięki nowemu rozwiązaniu działa system do pomiaru utraty wody. Nad ciekawymi projektami pracuje się również w Gliwicach. W każdym z tych miejsc jest osoba lub wydział odpowiedzialny tylko za te kwestie.
Szefem Komisji Innowacji w Radzie Miasta Krakowa był jakiś czas temu Paweł Węgrzyn z PO, dziś funkcję tę pełni Michał Drewnicki z PiS, który kompletnie nie ma pomysłu na nowe rozwiązania z zakresu Smart City. Jest populistą, a w Smart City nie ma miejsca na populizm, trzeba po prostu działać.
Demografia przyspieszy rozwój inteligentnego miasta
Smart City to przyszłość, bo miasto dzięki nowoczesnym rozwiązaniom staje się przyjemniejsze, tańsze i łatwiej akceptowalne. Tym bardziej, że do ich obsługi potrzebny jest tablet albo smartfon, które spora część mieszkańców Krakowa już posiada. Trzeba oczywiście do tych nowości ludzi zachęcić. Mam tu na myśli również seniorów. Coraz więcej starszych osób w Krakowie korzysta z najnowszych technologii, a pamiętajmy, że nasze społeczeństwo się starzeje. Seniorzy chętnie angażują się w życie miasta, chcieliby na pewno szybko sprawdzić rozkład jazdy, znać problemy lokalne, wiedzieć co się dzieje w mieście, np. jakie atrakcje i gdzie na nich czekają.
Jest więc szerokie pole do popisu. Tym bardziej, że o ile kosztowne są na pewno początki i przygotowanie systemu Smart City, to zaangażowanie bieżące prawdopodobnie nie jest aż tak drogie.
Grzegorz Stawowy
Przewodniczacy Komisji Planowania Przestrzennego i Ochrony Środowiska Rady Miasta Krakowa