Zespół Urbanistyczny został powołany przez Prezydenta Miasta Krakowa i działa pod moim przewodnictwem od 2015 r. Zespół ten tworzy grono specjalistów posiadających wiadomości specjalne z dziedziny architektury i urbanistyki, szeroką wiedzę, przygotowanie merytoryczne i doświadczenie zawodowe, które to cechy bez wątpienia są niezwykle przydatne przy sporządzaniu analizy urbanistyczno-architektonicznej w zakresie oceny wpływu projektowanego zamierzenia na kształtowanie, bądź zaburzenie ładu przestrzennego. Dzięki powstaniu Zespołu, każda sprawa jest badana nie tylko przez upoważnionego pracownika Urzędu, lecz także przez grono co najmniej sześciu kolejnych specjalistów, zapewniając większą spójność rozstrzygnięć i większy obiektywizm.
Od początku swojej działalności na posiedzeniach Zespołu zostało omówionych blisko 4000 spraw. Rolą Zespołu jest dokonanie analizy planowanej zabudowy pod kątem jak najlepszego wpisania nowego zamierzenia inwestycyjnego w istniejącą na danym terenie zabudowę, szczególnie w relacjach wysokości i innych gabarytów planowanych obiektów oraz powierzchni biologicznie czynnej.
W miejscach, w których możliwość zabudowy była w ostatnich dwóch latach badana przez Zespół, jego stanowisko przyczyniło się do zagwarantowania w zapisach decyzji lokalizacyjnych odpowiednio dużej ilości powierzchni biologicznie czynnej. W wyjątkowych sytuacjach, np. gdy wniosek o wydanie warunków zabudowy dotyczy nadbudowy kamienicy w zwartej tkance miejskiej, wskaźnik ten jest przykładowo zmniejszany do 20% dla zabudowy usługowej i do 40% dla zabudowy mieszkaniowej.
Szczególną wagę Zespół przywiązuje do odpowiedniego ograniczania gabarytów, zwłaszcza wysokości nowej zabudowy, w tym szczególnie w obszarach zabudowy mieszkaniowej. Jeżeli inwestor planuje zabudowę wielorodzinną w sąsiedztwie budynków mieszkalnych jednorodzinnych, to wysokość nowej zabudowy zostaje wyznaczona w oparciu o wysokość istniejącej zabudowy jednorodzinnej.
Problemem, który wyraźnie ujawnił się w czasie prac Zespołu była także kwestia zapewnienia odpowiedniej ilości miejsc postojowych dla nowo-projektowanych budynków. Do czasu powołania Zespołu, miejsca te określał inwestor. Natomiast w toku prac zespołu ustalono, że na inwestorów nakładany jest obowiązek zapewnienia odpowiedniej ilości miejsc, wynikający z kierunkowej uchwały Rady Miasta Krakowa – Program obsługi parkingowej dla Miasta Krakowa, czyli w takiej wielkości, jaka jest również wyznaczana w planach miejscowych.
Dzięki wprowadzeniu powyższych zaleceń przez Zespół, aktualnie wydawane decyzje o warunkach zabudowy, swoimi parametrami są zbliżone do ustaleń zawartych w planach miejscowych, co niewątpliwie przyczyni się do zachowania ładu przestrzennego, przy realizacji nowej zabudowy.
Należy także pamiętać, że po rozpoznaniu sprawy przez Zespół, wnioskodawcy na kolejnych jego posiedzeniach mogą przedstawić swoje argumenty, czy też propozycje korekty wcześniejszych rozwiązań. Często zdarza się, że stanowisko Zespołu skłania inwestora do zmiany pierwotnego planu np. poprzez zmniejszenia gabarytów obiektu lub zastosowanie innych rozwiązań – korzystniejszych dla ogółu mieszkańców.
Chroniąc tereny zielone
W dniu 26 października 2016 r. z inicjatywy Prezydenta Miasta Krakowa Rada Miasta Krakowa podjęła uchwałę Nr LV/1124/16 w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego „Dla wybranych obszarów przyrodniczych miasta Krakowa”. Uchwała ta ma na celu ochronę terenów zieleni przed zabudową. Obejmuje ona swoimi granicami 215 obszarów na terenie Krakowa, w tym m.in. tereny w rejonie rzeki Wilgi przeznaczone pod powstanie parku (obszar nr 85). Parki rzeczne są podstawowym elementem kształtowania struktury urbanistycznej Krakowa, ważnym dla zapewnienia ciągłości systemu przyrodniczego miasta.
Równocześnie w Wydziale Architektury i Urbanistyki prowadzone jest aktualnie postępowanie w przedmiocie ustalenia lokalizacji inwestycji celu publicznego dla zamierzenia polegającego na budowie parku rzecznego Wilga w zakresie budowy amfiteatru, ciągów pieszych, rowerowych, schodów terenowych, parkingu dla rowerów, obiektów małej architektury i oświetlenia z infrastrukturą techniczną wraz ze zmianą zagospodarowania i ukształtowania terenu. Na marginesie można zauważyć, że w przeszłości dla części tego terenu występowano także z wnioskami o ustalenie warunków zabudowy dla zabudowy wielorodzinnej, lecz w tych przypadkach wydawano decyzje odmowne.
Ponadto w 2015 r. wydano również decyzję pozwolenia na budowę dla zamierzenia polegającego na budowie parku rzecznego i terenów rekreacyjnych: zieleni urządzonej, ciągu pieszo-rowerowego, placami utwardzonymi, małą architekturą infrastrukturą techniczną wzdłuż rzeki Wilgi.
Dbamy o ład przestrzenny i małą architekturę
Prawo dysponowania nieruchomością, ale też zobowiązania do ponoszenia ciężarów związanych z jej utrzymaniem należą do właściciela nieruchomości. Należy również zauważyć, że odpowiedzialność za użytkowanie i utrzymanie stanu technicznego budynku, na warunkach określonych w przepisach prawa, spoczywa na właścicielu lub zarządcy nieruchomości.
Obowiązującą politykę przestrzenną Miasta w odniesieniu do skali całego obszaru Krakowa określa dokument Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Krakowa, zaktualizowany uchwałą Nr CXII/1700/14 Rady Miasta Krakowa z dnia 9 lipca 2014 r. Przyjęta w Studium zasada „rozwój a nie rozbudowa” oznacza budowę miasta zwartego z wykorzystaniem istniejących rezerw terenów przeznaczonych do zagospodarowania, a także działania rehabilitacyjne i rewitalizacyjne na terenach zdegradowanych i nadawanie im nowych funkcji. Główne cele i działania procesu rewitalizacji określa Miejski Program Rewitalizacji, wskazując m.in. na konieczność poprawy wizerunku przestrzeni publicznej pod względem funkcjonalności, estetyki i bezpieczeństwa. Szczegółowe przeznaczenia terenów oraz sposób ich zagospodarowania i zabudowy określają ustalenia planów miejscowych, opracowane w zgodności z dokumentem Studium. W planach miejscowych określa się zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego i kształtowania zabudowy, w tym m.in. zasady odnoszące się do elewacji budynków.
Na mocy znowelizowanej ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym samorządy otrzymały kompleksowe narzędzie do wprowadzenia regulacji zmierzających do uporządkowania przestrzeni publicznych w trosce o ład przestrzenny i ochronę krajobrazu. Na podstawie ww. ustawy miasto Kraków podjęło działania zmierzające do opracowania „zasad i warunków sytuowania obiektów małej architektury, tablic reklamowych i urządzeń reklamowych oraz ogrodzeń”. Regulacje projektu tzw. „uchwały krajobrazowej” stanowiąc w przyszłości akt prawa miejscowego, będą miały realny wpływ na kształtowanie się przestrzeni publicznych Krakowa. Zasady i warunki sytuowania reklam w sposób wymierny będą wpływały na poprawę estetyki elewacji budynków.
Zapisy uchwały krajobrazowej dotyczące sytuowania ogrodzeń są próbą podjęcia walki z negatywnymi skutkami grodzenia przestrzeni publicznej w ramach stref przestrzennych o przeważającej funkcji terenów mieszkaniowych wielorodzinnych oraz terenów zieleni. W pozostałych strefach nie przewiduje się wprowadzania zakazu sytuowania ogrodzeń, lecz ustala się zasady na jakich mogą one powstawać, określa się parametry takie jak wysokość, kolorystyka oraz rodzaj materiałów z jakich mogą być wykonane. Uchwała w formie zakazów nakazów i dopuszczeń określa warunki sytuowania ogrodzeń oraz okres dostosowawczy dla istniejących ogrodzeń.
Elżbieta Koterba
Zastępca Prezydenta ds. Rozwoju
Miasta Krakowa
Gotowe i powstające w Krakowie plany miejscowe relatywnie dobrze regulują kwestie ładu urbanistycznego. W przeciwieństwie do wuzetek. Niestety, zdarza się, że do zespołu domów jednorodzinnych dołącza nagle budynek o dwie kondygnacje wyższy. Głośne w ostatnich miesiącach sprawy dotyczące wydanych przez Urząd Miasta pozwoleń na budowę budynków, które mają się nijak do okolicy, dotyczyły sytuacji stykowych. Rada Miasta wydaje plan miejscowy, a jednocześnie urząd proceduje pozwolenia na budowę i wydaje je w ostatniej chwili przed wejściem planu w życie, na ostatniej prostej. W efekcie, w miejscu gdzie Rada Miasta wydała pozwolenie na postawienie budynku wysokiego na 12 metrów, powstaje budynek 30-metrowy.
To zła praktyka, ponieważ mieszkańcy w ramach publicznego wyłożenia planu widzą co innego, niż kilka miesięcy później w rzeczywistości. Z drugiej strony wiem, że czasami trudno tego typu pozwolenia nie wydać, bo to zgodne z prawem. Są ponadto duże naciski ze strony inwestorów na urząd, by pozwolenia były wydawane w terminach. To jest problem wewnątrz-urzędowy, ale urzędnicy – pracujący w imieniu prezydenta – powinni też patrzeć na działania organu uchwałodawczego. Intencją Rady Miasta jest bowiem dbanie o to, by dany teren miał swoje przeznaczenie: zabudowa jednorodzinna, usługowa lub wysokie bloki.
Chaos urbanistyczny i zaniedbania
W praktyce jednak przestajemy konsekwentnie trzymać się zasad. Tak kształtowane miasto przestaje być atrakcyjne dla mieszkańców. Pojawia się chaos. Dobrym przykładem jest sytuacja przy Rondzie Młyńskim. W odbiciu lustrzanym do Pilot Tower (dawna Alma Tower), próbowano niedawno postawić 40-metrowy budynek mieszkalny. Tymczasem w planie miejscowym był limit kilkunastu metrów wysokości. Dzień przed wejściem w życie tego planu, urząd wydał pozwolenie na budowę. Tylko z innych względów proceduralnych, ten budynek nie powstanie. Gdyby nie dodatkowe okoliczności, pozwolenie byłoby ważne.
Mieszkańcy upominają się także o zadbanie o wygląd starych budynków i ich otoczenia. Musimy jednak pamiętać, że własność prywatna jest w Polsce świętością i nie możemy nikomu nic nakazać. Jest nawet zapis w planach miejscowych, że stare budynki mogą stać do tzw. śmierci technicznej, w miejscu gdzie obowiązuje nowy zakaz zabudowy. Kraków na szczęście ma wiele programów, w ramach których dofinansowuje remonty np. renowacji kamienic. Obecnie taki program funkcjonuje na terenie samego Śródmieścia, ale mam nadzieję, że wkrótce obejmie kolejne części miasta.
Tajemnica estetyki miasta
Jednak w moim przekonaniu estetykę miasta tworzą nie tylko budynki. Wręcz przeciwnie, estetyka zaczyna się tam, gdzie kończą się budynki. Chodzi więc o czyste ulice, proste chodniki, dobrze dobrane słupki czy czyste wiaty przystankowe. Miasto źle zadbane w częściach wspólnych, widocznych gołym okiem, nie będzie estetyczne. Jesteśmy obecnie w Krakowie w trakcie przełomowego roku, w którym mamy gigantyczne nakłady na utrzymanie i standard zieleni, ale efekty będą widoczne dopiero za rok.
Grzegorz Stawowy
Przewodniczący Komisji Planowania Przestrzennego i Ochrony Środowiska Rady Miasta Krakowa