Rozwój miast powinien następować w oparciu o długofalowe projekty spójnych i konsekwentnie realizowanych strategii rozbudowy. Dotyczy to również budownictwa mieszkaniowego. Bez tego grozi nam urbanistyczny chaos.
Zarówno wieloletnie plany, jak i ich konsekwentne wdrażanie pozwalają na uniknięcie chaosu w przestrzeni miejskiej. Obok nowych inwestycji służących rozbudowie infrastruktury miejskiej czy budynków użyteczności publicznej duże znaczenie w planowaniu przyszłego kształtu miasta ma również rozwój mniejszych przestrzeni – dostosowanych do potrzeb mieszkańców. Coraz większą rolę w kształtowaniu miasta odgrywają osiedla mieszkaniowe – ich architektura i otoczenie. To również ich kształt wpływa na wizerunek i kondycję całego miasta. Tak jak drobne elementy tworzą większą całość, tak nawet największą metropolię tworzą poszczególne, mniejsze jednostki. Dlatego tak ważne jest, by były one jak najlepiej i najstaranniej zaplanowane i zrealizowane. Konkurs „Perła Krakowa – Miasto dla obywateli” ma za zadanie wyłonić te inwestycje mieszkaniowe, kt óre wyznaczają nową jakość w tkance miejskiej i mogą stanowić wzór dla przyszłych projektów. Realizowane współcześnie inwestycje mieszkaniowe coraz częściej odpowiadają na różne potrzeby przyszłych użytkowników: są przyjazne dla rodzin z dziećmi, mają udogodnienia dla osób starszych czy niepełnosprawnych. Coraz powszechniej stosowane są w nich rozwiązania ekologiczne czy też bazujące na nowoczesnej technologii rozwiązania z zakresu „inteligentnego domu”. Nowe tendencje w budownictwie to odpowiedź na coraz to wyższe wymagania nabywców, którzy poszukują kompleksowych rozwiązań. Nie jest istotne już samo tylko mieszkanie, ale także jego lokalizacja, architektura całego budynku, jego otoczenie, dostęp do dodatkowych usług i oferowane przez dewelopera udogodnienia. Biorąc pod uwagę charakter nowych inwestycji, wymagania nabywców i wyzwania, jakie stawia przed nami wizja miasta przyszłości, stwarzającego optymalne warunki do życia, konkurs rozpatruje dane projekty w kilku kategoriach, takich jak: komfort życia, smart city, współczesna architektura czy zielony Kraków. W każdej z tych kategorii wyłoniony zostanie zwycięski projekt, zaś inwestycja najpełniej łącząca elementy wszystkich tych kategorii otrzyma nagrodę główną – Perłę Krakowa oraz tytuł Najlepszej inwestycji mieszkaniowej.
Udogodnienia dla mieszkańców
Mieszkanie to nie tylko miejsce do spania, ale przede wszystkim przestrzeń do życia, w której spędzamy z reguły dużo czasu. Tutaj odpoczywamy, regenerujemy siły, przebywamy z najbliższymi. To, jak czujemy się we własnym mieszkaniu, wpływa na nasze samopoczucie i naszą kondycję psychofizyczną każdego dnia. Wybierając mieszkanie, szukamy więc takiego miejsca, w którym będzie nam się żyło dobrze i komfortowo. Zasada ta dotyczy nie tylko samego mieszkania, ale i całego osiedla, na którym się ono znajduje. W dobie bogatej oferty mieszkań deweloperskich poszukujemy więc takich udogodnień, które będą nam najbardziej odpowiadały. W odpowiedzi na te preferencje deweloperzy coraz częściej projektują osiedla, które stanowią niejako miasteczko w mieście. To przestrzeń komplementarnie zaplanowana, w której mieszkańcy mogą zaspokoić swe codzienne potrzeby. Taka koncepcja osiedla opiera się na zasadzie różnorodności – w jego obrębie wydzielone są różne strefy, których celem jest zaspokojenie oczekiwań mieszkańców. Z jednej strony na osiedlach spotkamy sklepy czy różne punkty usługowe ułatwiające realizację codziennych obowiązków, z drugiej zaś kawiarnie, place zabaw, sale fitness, siłownie czy osiedlowe świetlice, które dają możliwość i odpoczynku, i zbudowania relacji z sąsiadami. Coraz częściej możemy spotkać się również z salami dydaktyczno-warsztatowymi, które ułatwiają integrację i pozwalają rozwijać swoje pasje.
W zakresie udogodnień dla mieszkańców możemy zauważyć, że rozwiązania, które jeszcze kilka lat temu stanowiły pewnego rodzaju luksus, obecnie stają się niejako normą nie tylko w inwestycjach z wyższej półki cenowej. Panoramiczne windy, tereny rekreacyjne, sale fitness, sauny, siłownie na świeżym powietrzu to elementy coraz częściej spotykane w ofertach deweloperskich. Obok nich oferowane są mniej oczywiste udogodnienia, takie jak sale klubowe z bilardem. Coraz częściej pojawiają się także udogodnienia adresowane do różnych grup mieszkańców, dzięki którym powstają miejsca łączące pokolenia. To obiekty czy osiedla, których funkcjonalność sprawia, że komfortowo czują się w nich zarówno rodziny z dziećmi, młodzi aktywni ludzie, jak i osoby starsze czy niepełnosprawne. Udogodnienia te nie tylko podnoszą komfort życia mieszkańców, ale jednocześnie przeciwdziałają wykluczeniom społecznym.
Z myślą o dzieciach na terenie osiedli powstają place zabaw czy kluby malucha, gdzie najmłodsi mogą bawić się pod opieką wykwalifikowanego opiekuna. Udogodnieniem dla rodzin są również takie elementy, jak miejsca na wózki dziecięce czy punkty usługowe usytuowane na parterach budynków. Coraz częściej w strukturach osiedli pojawiają się też żłobki i przedszkola, co pozwala rodzicom znacznie zaoszczędzić czas. Dla większości rodzin ważnym udogodnieniem jest też bliskość terenów zielonych i rekreacyjnych wokół inwestycji, umożliwiających aktywny wypoczynek. Jest to udogodnienie wysoko cenione także przez młodych ludzi, którzy chętnie uprawiają różnego rodzaju sporty. Plusem dla tej grupy nabywców jest również przyjazna architektura z podjazdami i bezprogowymi przejściami, specjalnymi boksami rowerowymi czy komórkami lokatorskimi, w których można przechować sprzęt sportowy. Bezprogowe podjazdy, szerokie korytarze czy dostęp z poziomu windy do wszystkich kondygnacji budynku – to udogodnienia, które ułatwią codzienne funkcjonowanie także osobom starszym i niepełnosprawnym. Spośród rozwiązań architektonicznych pozwalających podnieść komfort życia tej grupie mieszkańców wymienić możemy również: poręcze, antypoślizgowe nawierzchnie, ławki z podłokietnikami, wycieraczki zlicowane z posadzką czy wideodomofony. Budownictwo mieszkalne ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb osób starszych to jeden z nowszych trendów na polskim rynku. Przykładem jego realizacji może być zbudowane w Katowicach Osiedle Bażantowo firmy Millenium Inwestycje, które łączy w sobie funkcje: mieszkalne, handlowo-usługowe, sportowe, edukacyjne i rekreacyjne. W obrębie osiedla znajdują się m.in: centrum sportowe, centrum handlowe, przedszkole, szkoła podstawowa i gimnazjum, a także Senior Residence z infrastrukturą niezbędną do funkcjonowania osób starszych, w tym również tych, które wymagają specjalistycznej, stałej opieki. Mieszkańcy Enklawy Kryształowej mają do swej dyspozycji m.in. centrum sportowe z basenem, sauną i SPA, przychodnię oraz Dom Opieki nad Osobami Starszymi, a w ramach strefy mieszkańca: letni ogród, salon dzienny, bibliotekę, kącik karciany i szachowy.
Sala kinowa, basen do dyspozycji mieszkańców, usługa konsjerża – to w polskich ofertach coraz popularniejsze udogodnienia, zwłaszcza w mieszkaniach z segmentu premium. Tymczasem na Zachodzie do nieruchomości z najwyższej półki deweloperzy przygotowują udogodnienia dla mieszkańców z dużo większą fantazją. Przykładem może być inwestycja 66 EAST przy 11 ulicy w Nowym Jorku. W budynku dawnej szwalni przerobionym na sześć luksusowychloftów podłogi wyłożono korkiem, a dopiero potem drewnem, co ma pozytywnie wpływać na postawę spacerujących po nich mieszkańców, a z kranu płynie woda wzbogacona o witaminę C, poprawiająca kondycję ich skóry. O zdrowie lokatorów dba również filtrowane powietrze oraz system oświetlenia, który ma za zadanie pobudzać z rana, a wieczorem przygotowywać ciało do spoczynku. Z kolei mieszkańcy apartamentowca przy 111 Murray Street, również w Nowym Jorku, mają do swej wyłącznej dyspozycji fryzjera, salon SPA z ma sażystami i kosmetyczkami, a catering śniadaniowy przygotuje dla nich specjalnie zatrudniony szef kuchni. Własnych kucharzy, i to światowej sławy, ma również londyński One Hyde Park. W sumie obsługą tego budynku zajmuje się ponad 60 osób, w tym m.in. odźwierni, recepcjoniści, parkingowi, konsjerże, gosposie, opiekunki dla dzieci i zwierząt, kelnerzy, a nawet sommelier. Wszystko po to, by spełnić niemal każdą potrzebę lokatorów.
Innowacje i technologie w służbie mieszkańcom
Zmiany w wielu miastach wdrażających idee smart city dotyczą również organizacji i funkcjonowania nowoczesnych osiedli mieszkaniowych. Mieszkańcy miast produkują ogromne ilości danych, które – dzięki możliwościom technicznym – wykorzystywane są do ulepszenia funkcjonowania aglomeracji. Technologia coraz częściej znajduje zastosowanie także w projektach nowych domów i całych osiedli, co stwarza nowe możliwości w zakresie rozwoju miasta. Narzędzia te bowiem pozwalają tak planować funkcjonowanie w mieście, by zharmonizować jego różne obszary: transport, infrastrukturę, edukację, ekonomię i styl życia. Dzięki innowacyjnym rozwiązaniom w projektowaniu i wyposażeniu, realizacja koncepcji smart odbywa się zazwyczaj na kilku płaszczyznach, a jej głównym zadaniem jest poprawa życia przyszłych mieszkańców i ułatwienie im codziennego funkcjonowania. Pierwszym wyznacznikieminteligentnego osiedla jest jego przemyślany układ i odpowiednia lokalizacja. Ich usytuowanie powinno zapewnić idealne połączenie komunikacyjne z centrum miasta i pozostałymi dzielnicami. Dostęp do komunikacji miejskiej jako korzystniejszej z punktu widzenie ekologicznego i ekonomicznego jest w tym wypadku istotniejszy od dogodnej komunikacji indywidualnej. Kolejnym aspektem związanym z lokalizacją jest dostęp do odpowiedniej infrastruktury rowerowej oraz kluczowych punktów usługowych i handlowych. W otoczeniu inwestycji nie powinno zabraknąć też specjalnych zielonych stref wypoczynku lub stref sportowych. Niekiedy wykorzystuje się również przestrzenie na dachach budynków lub nad garażami, tworząc tam zielone ogrody. W nowoczesnym budownictwie technologia idzie w parze z ekologią. Projektanci wykorzystują np. panele fotowoltaiczne, które umożliwiają produkcję ekologicznej energii elektrycznej.
Obok odpowiedniego układu osiedla kolejną kwestią jest przemyślany i funkcjonalny rozkład mieszkań. Zaplanowane w sposób ergonomiczny wnętrza pozwalają na maksymalne wykorzystanie przestrzeni bez tzw. pustych metraży. Zasada ergonomii w projektach smart dotyczy zresztą nie tylko mieszkań, ale też części wspólnych i otoczenia osiedla. W wyposażeniu smart mieszkania dużą rolę odgrywa nowoczesna technologia umożliwiająca zdalne i ekologiczne sterowanie oświetleniem, ogrzewaniem, wentylacją, klimatyzacją, nagłośnieniem czy roletami. W łazienkach montowane są specjalne systemy cyfrowych toalet japońskich. Dzięki zastosowaniu tego typu rozwiązań właściciel mieszkania może cieszyć się nie tylko komfortem, ale i oszczędnościami płynącymi z obniżonych kosztów ogrzewania mieszkania i mniejszym zużyciem energii elektrycznej. Całość systemu nadzorowana jest aplikacją pozwalającą na zdalny dostęp do różnych rozwiązań. Regulację temperatury umożliwiają elektroniczne termostaty dostrajające działanie grzejników, a specjalny system czujników alarmuje w przypadku zalania mieszkania, pożaru czy odwiedzin nieproszonego gościa. Prawdziwie inteligentne budynki są w stanie dostosować się do każdego użytkownika. Personalizacja ta możliwa jest dzięki użyciu specjalnego podsystemu adaptatywnego uczenia się lub poprzez bezpośrednie zaprogramowanie aplikacji pod kątem potrzeb konkretnego mieszkańca.
Jednym z przykładów budownictwa smart może być amsterdamski biurowiec The Edge, posiadający specjalną aplikację, która śledzi plan dnia pracowników i przyporządkowuje pomieszczenia do pracy. Te bowiem nie są sztywno ustalone. Pracownik firmy Deloitte mającej siedzibę w The Edge sprawdza na ekranie swojego smartfona, gdzie danego dnia pracuje. System wskazuje mu wolne miejsce zgodnie z preferencjami, jakie ustawi, lub według harmonogramu zajęć na dany dzień. Przy użyciu aplikacji można też dostosować temperaturę i oświetlenie do swoich preferencji. System służy również m.in. do umawiania spotkań, składania zamówień na materiały biurowe, rezerwacji miejsca na siłowni, a nawet wirtualnych zakupów, które można odebrać przy wyjściu z biurowca. Budynek The Edge jest ponadto nie tylko samowystarczalny pod względem energetycznym, ale dzięki panelom słonecznym produkuje więcej energii niż wykorzystuje.
Harmonia z otoczeniem
O potrzebie harmonii w otaczającej nas przestrzeni wiedzieli już starożytni. Postulowali oni, by każdy jej element, na który mamy wpływ, współgrał z pozostałym otoczeniem. Zgodnie z tą zasadą winny być formułowane wszelkie koncepcje zagospodarowania przestrzenii formy budynków. Z kolei zgodnie z ideami głoszonymi przez Franka Lloyda Wrighta, uważanego za ojca XX-wiecznej architektury organicznej, to nie same formy są najistotniejsze, ale ich relacja z otoczeniem. Harmonijne wkomponowanie projektu architektonicznego w otaczający go krajobraz, dopasowanie do danego miejsca i czasu, tak by stanowił on w naturalny sposób część zastanego krajobrazu – oto prawdziwe wyzwanie współczesnej architektury. Dla Wrighta w projektowaniu nowego domu najważniejsze były trzy elementy: specyfika miejsca, potrzeb y klienta i natura materiałów. Respektując przestrzeń, w której powstaje nowa inwestycja, architekt powinien nie tylko zaspokoić potrzeby i oczekiwania klienta, ale też podnieść poziom jego codziennego życia za pomocą odpowiednich materiałów użytych do budowy.
Zasady te wydają się niezwykle potrzebne w planowaniu przestrzeni miejskiej, gdzie zbyt często powstają budynki w oderwaniu od otaczającego je kontekstu, tworząc tym samym chaos przestrzenny i wizualny. Tymczasem współczesna architektura miejska, także ta mieszkaniowa, powinna powstawać w nawiązaniu do wartości zastanych i w dialogu z nimi. Kontekstem dla nowo powstającego budynku są nie tylko warunki przyrodnicze, ale i warunki społeczno-kulturowe obejmujące tradycję i historię danego miejsca. Słynni i doceniani architekci znają zasadę mówiącą, iż odbiór budynku zawsze uzależniony jest od jego otoczenia. Nawet najdoskonalszy i najbardziej nowoczesny budynek powstały w zupełnym oderwaniu od sąsiedztwa i kontekstu miejsca traci na znaczeniu i w odbiorze jawi się jako twór dość przypadkowy. Zarówno powstające budynki, jak i przestrzeń wokół nich powinny być zharmonizowane, tak by ludzie dobrze czuli się w tej przestrzeni, by tworzyła ona optymalne warunki do pracy i do wypoczynku. Dobry projekt osiedla to taki, którego przestrzeń nie tylko odpowiada na skonkretyzowane potrzeby jego przyszłych mieszkańców, ale jest też przyjazna dla ludzi. Z jednej strony musi zatem być funkcjonalna i uwzględniać kwestie użyteczności, z drugiej musi tworzyć odpowiednie warunki do relaksu i odpoczynku.
Jednym z najbardziej rozpoznawalnych budynków na świecie, wkomponowanym w zastaną przestrzeń i nawiązującym do zaczerpniętych z natury form jest Sydney Opera House, zaprojektowana przez Jørna Utzona. Wybudowany w latach 1959–1973 budynek, z charakterystycznymi muszlami na wodami Parramatta River, jest wizytówką nie tylko miasta, ale i całego kraju oraz laureatem takich wyróżnień, jak wpisanie obiektu na listę Światowego Dziedzictwa
UNESCO i otrzymanie Nagrody Pritzkera.
Innym przykładem może być powstały w 2014 roku na podstawie projektu Petera Pichlera The Mirror Houses w Bolzano we Włoszech, dosłownie wtapiający się w zastany krajobraz, szczególnie jego zachodnia lustrzana fasada, w której odbija się górski krajobraz. Zrealizowany wśród Dolomitów projekt cechują proste, minimalistyczne formy i kolorystyka niedominująca wizualnie nad otaczającym krajobrazem.
Otwarcie na zieleń i jakość nasadzeń
Stolica Małopolski to nie tylko zabytki światowej klasy, ale także – dzięki specyficznemu położeniu – bogactwo obszarów o wyjątkowych walorach przyrodniczych i krajobrazowych. Wystarczy wspomnieć o takich miejscach, jak Bielańsko-Tyniecki Park Krajobrazowy, Las Wolski, Przegorzały, Dolina Rudawy, Łąki Nowohuckie, łąki w Toniach, Dolina
Prądnika, Przylasek Rusiecki, Krzemionki czy park Zakrzówek. W samym mieściejednak wciąż przybywa nowych dróg, parkingów i budynków, zanikają natomiast drzewa przy drogach czy zielone tereny między osiedlami. W porównaniu z innymi miastami w Krakowie najwolniej przybywa zielonych terenów. Tymczasem rosną wymagania samych mieszkańców miasta odnośnie do dostępności terenów rekreacyjnych. Coraz częściej nabywcy poszukują takiego mieszkania, które z jednej strony pozwalałoby im pracować w mieście, ale z drugiej zapewniałoby im stały kontakt z naturą. Chcemy, by zieleń otaczała nas każdego dnia, a nie tylko podczas weekendowych wycieczek. Nie wszystkie osiedla mogą powstać w sąsiedztwie naturalnych terenów zielonych, dlatego projektanci budynków wielorodzinnych starają się zapewnić mieszkańcom przestrzeń do rekreacji bezpośrednio na terenie osiedla. Zadrzewione alejki, miniparki czy zielone skwery mają służyć odpoczynkowi. Do ciekawych rozwiązań zwiększających ilość zieleni w mieście należy projektowanie i budowanie zielonych dachów i tarasów. Spotkać je możemy zarówno w inwestycjach deweloperskich, jak i publicznych. Obok rekreacji i wypoczynku tereny zielone pomagają zniwelować negatywne skutki urbanizacji: zmniejszają emisję CO2 do atmosfery, redukują zjawisko „miejskiej wyspy ciepła”, retencjonują wody opadowe. Tworzą przestrzeń przyjazną do życia i poprawiają estetykę osiedla.
Przykładem osiedla łączącego troskę o środowisko z oryginalnym designem może być turyńskie osiedle 25 Verde zaprojektowane przez Luciano Pia. Na terenie budynku i jego otoczenia znajduje się ponad 150 drzew i 50 dziko rosnących roślin, które w każdej godzinie produkują około 150 tysięcy litrów tlenu. Drzewa chronią również mieszkańców przed upałem, kurzem i zanieczyszczeniami produkowanymi przez samochody. Każdy z apartamentów tego budynku posiada dwa balkony różnej wielkości i kształtu – pełne zieleni i kwiatów. Dodatkowo budynek został wyposażony w system grzejąco-chłodzący, wykorzystujący wody gruntowe oraz mechanizm oczyszczający deszczówkę i przywracający ją do codziennego obiegu.
Marta Maniecka